Ołówek – narzędzie do pisania lub rysowania na papierze lub drewnie. Cechuje się czarnym lub ciemnoszarym kolorem pisma oraz możliwością starcia naniesionego za jego pomocą napisu.
Metalowe zakończenie akselbantów noszonych przy współczesnym umundurowaniu jest pozostałością przymocowywanego do nich dawniej kawałka ołowiu, który spełniał rolę ołówka.
Współczesny ołówek jest cienkim prętem wykonanym z grafitu oraz kaolinu w oprawie drewnianej lub z tworzywa sztucznego. Podczas pisania grafit ściera się, pozostając na powierzchni kartki lub drewna. Gdy wystający grafit ulegnie starciu lub stępieniu, ołówek należy naostrzyć przez ścięcie części drewnianej oprawy w celu dotarcia do grafitu, który znajduje się dalej. W ten sposób ołówek ulega skróceniu – jest on narzędziem pisarskim jednorazowym. Twardość oraz odcień ołówka zależy od proporcji pomiędzy grafitem a kaolinem z nim zmieszanym. Im więcej grafitu, tym ciemniejszy oraz bardziej miękki jest ołówek. Większa ilość kaolinu sprawia, że ołówek jest twardszy i jaśniejszy.
Ołówki podzielić można ze względu na zastosowanie. Ołówki twarde i bardzo twarde znajdują swoje zastosowanie w rysunku technicznym (oznaczone literą „H”), ołówki miękkie zaś do rysunku artystycznego (oznaczone „B”).
Między tymi rodzajami ołówków znajdują się ołówki o twardości pośredniej, oznaczone „HB” i „F”, używane głównie do pisania. Istnieje 20 różnych stopni twardości ołówków artystycznych (wyższej klasy): EE, 12B, 9B, 8B, 7B, 6B, 5B, 4B, 3B, 2B, B, HB, F, H, 2H, 3H, 4H, 5H, 6H, 7H, 8H, 9H oraz 4 stopnie twardości ołówków zwykłych (od 1 do 4). Ołówek nr 1 odpowiada miękkiemu 2B, ołówek nr 2 – HB, nr 3 – twardemu H, a nr 4 – 3H.
Ołówek został wynaleziony już ponad pięć stuleci temu, a jednak dziś ciągle trudno wyobrazić sobie szkołę, biuro, dom czy nawet budowę bez tego prostego narzędzia.
Tak naprawdę z pierwszych pierwowzorów ołówków korzystali już starożytni.
Wykorzystywali oni do pisania ołów i stąd też pochodzi słowo „ołówek”.
Dziś zamiast ołowiu wykorzystuje się grafit, a do dyspozycji mamy przeróżne rodzaje ołówków: ołówki w oprawie drewnianej lub plastikowej, ołówki z gumką, ołówki automatyczne.
Klasyczne ołówki różnią się od siebie nie tylko wyglądem, wielkością, przekrojem, kolorem czy oprawą, ale przede wszystkim twardością i odcieniem kreski, a w konsekwencji ich przeznaczeniem. Różnice między ołówkami określa oznaczenie literowo- cyfrowe:
H – to ołówki twarde i bardzo twarde o jasnym odcieniu kreski. Stosuje się tutaj skalę od 10H (najtwardszy ołówek, najjaśniejsza kreska) do H (najbardziej miękki z twardych ołówków). Ołówki twarde wykorzystywane są w rysunku technicznym, bardzo dobrze sprawdzają się przy rysowaniu cienkich linii. Ołówki oznaczone literą H mniej się tępią i wolniej zużywają.
B – to ołówki miękkie o ciemniejszym odcieniu kreski. Stosuje się skalę od 9B (najbardziej miękki, najciemniejsza kreska) do B (najtwardszy z miękkich ołówków). Ołówki miękkie wykorzystuje się do rysowania grubych linii, znajdują szerokie zastosowanie w rysunku artystycznym. Ołówki oznaczone literą B szybko się tępią, co jednak nie zawsze jest wadą, bo daje też możliwość rysowania kresek o różnych grubościach.
Między tymi ołówkami znajdują się ołówki o pośredniej twardości (oznaczone literami HB lub F) używane głównie do pisania. Są to ołówki o średniej twardości, najbardziej popularne i najczęściej stosowane.
UWAGA. Ołówki o tym samym oznaczeniu, ale różnych producentów mogą się różnić między sobą twardością i odcieniem kreski.